Hier moesten we even over nadenken. Een verschrikkelijke pandemie koppelen aan positieve verandering. Kan dat wel? Kan dat nu al? Uiteindelijk toch maar de knoop doorgehakt. Ja, dat kan, misschien zelfs juist nu!
Virale processen
Afgelopen jaren hebben we vaak veranderingen in organisaties in gang gezet. Dat noemden we ‘virale processen’, geïnspireerd op het werk van Leandro Herrero. Nu, in coronatijd, ervaren we het zelf aan den lijve. En dan doelen we niet op het virus zelf, maar hoe viraal gedragsveranderingen zich verspreiden door blokkades weg te nemen en beweging te creëren. Dit is natuurlijk dé kans om zelf te ervaren wat we onze klanten adviseren.
Wat is virale verandering? In een notendop: het begint met een persoon die ‘anders’ doet. Het gaat om ander gedrág: niet over ‘praten over’ of ‘plannen maken voor’. Dit nieuwe gedrag moet scherp herkenbaar zijn. Vergeet de formele structuur: mensen volgen gedrag van een ander omdat zij hem of haar vertrouwen. Dat zijn meestal ‘peers’, of zo je wil de ‘social influencers’ maar zeker niet de bazen. Zij krijgen meer en meer navolging en zo verspreidt zich langzaam de verandering.
Digitaal onderwijs
We zien de laatste tijd prachtige voorbeelden van virale verandering, de snelheid en het gemak waarmee we ons gedrag hebben aangepast en hoe mensen elkaar helpen met het aanleren van nieuw gedrag. Wie was niet verbijsterd door de snelheid en de kwaliteit waarmee leraren binnen enkele weken het onderwijs omvormden naar digitale lespakketten en werkvormen.
De blokkerende overtuiging dat thuiswerken echt alleen voor een hele kleine groep was, is in één keer weggevaagd. We werken massaal thuis met mail, leren tegelijk verschillende videoconferencingtools, de ‘bila’s’ gaan sneller en zijn meer to the point dan ooit, vele vergadering die de meesten veel te lang vonden of zelf niet nuttig zijn nu gewoon opgehouden te bestaan. Weg is de micromanager die eerder nog aangaf dat thuiswerken voor zijn medewerkers echt niet mogelijk was omdat ze niet zelfstandig genoeg konden werken.
Anderhalvemetereconomie
We merken ook wel wat onthaasting. Weg is de stress van de file. Weg de druk om op tijd je kind van de crèche te halen. Weg het ellebogenwerk in de forensentrein omdat je anders geen zitplaats hebt. Wil je voor je werk ergens over nadenken, dan ga je gewoon overdag even in je eentje rennen of fietsen. Oei kan dat wel? Ja, dat kan! Nu wel!
Kijk naar het tempo en het gemak waarin de anderhalvemetereconomie doordrong in de winkels en de supermarkten. Met een schoonmaakset bij de ingang, formele regels (alleen met een mandje) en informele regels (in een rij op de stoep op anderhalve meter). Hoe makkelijk hebben we het handen schudden losgelaten.
Allemaal voorbeelden van nieuw gedrag. Deels door het opheffen van blokkades (de micromanager heeft niet veel meer te vertellen) en deels door het ontstaan van nieuwe opties (ook een vorm van ‘nudging’).
Vloeibaar
Het is interessant hoe we onder druk van deze veranderingen open staan in ons denken. Samenlevingen met goede sociale arrangementen blijken in het voordeel in de strijd tegen corona. Verzekerd inkomen betekent dat je thuis durft te blijven als je ziek bent. Gelijke rechten op zorg vermindert de verspreiding en het aantal doden. Op het bestaande bouwwerk van sociale zekerheid kon snel worden uitgebreid met tijdelijke maatregelen.
Ook het denken over straks blijkt vloeibaar te worden. Het basisinkomen is tijdelijk een feit, op zichzelf al een revolutie. Volgens de Financial Times, niet bekend om haar progressieve reputatie, moet dit een onlosmakelijk bestanddeel vormen van het nieuwe sociaal contract.
Reflectie
De kracht van virale veranderingsprocessen is voelbaar en zichtbaar, direct om ons heen. De grote vraag wordt wat straks blijft; of de reflectieperiode die we nu doormaken ons leidt naar de bedoeling van onze activiteiten. Hoe zinvol zijn onze enorme dagelijkse mobiliteit en onze wereldwijde corporates?
Gebruiken we deze periode voor verdere reflectie: hoe normaal is het eigenlijk om ons vrijgezellenfeest te vieren door even met de vriendenclub het vliegtuig naar Praag te nemen? Hebben we die unique short break van drie dagen New York nu echt nodig om mindfullness te incorporeren in ons leven? Is de global economy met het vervoeren van eten over de hele wereld wel zo nodig of kunnen we niet beter ons richten op een ’100 miles diet’?
Deels zal dat afhangen van hoelang we het nieuwe gedrag kunnen laten inslijten zodat het echt tot onze routine gaat behoren, deels hangt het af van de wijze waarop we als samenleving de wil hebben om de dialoog hierover echt aan te gaan.
Wij zijn hoopvol gestemd.
Frank van Erkel
Theo Konijn
Comments